Maria en Elisabeth Ds. K.F. Visser
13-12-2015 | Derde advent
Lezing(en): Lucas 1: 39-56
Gemeente van Christus,
Het zal u vast wel eens opgevallen zijn, dat er na elke wonderlijke beschrijving in die eerste hoofdstukken van Lucas een lied volgt?
Elisabeth zingt haar korte lofzang na de geboorteaankondiging.
Vandaag horen we hoe Maria haar lied zingt.
Hierna horen we Zacharias zingen na de geboorte van Johannes.
Vervolgens zingt een heel engelenkoor na de geboorte van Jezus.
En nog weer wat later gaat Simeon zingen als Jezus in de tempel wordt gebracht.
Volgens mij is dat wat de kerk steeds in haar hart moet zien te bewaren. Wanneer het moeilijk is, onmogelijk haast om te geloven in de tijd, of juist wanneer er ongekende vreugde te vieren valt, een uitbarsting van geluk, dat er dan zang is, een lied.
Het is altijd weer zingen tegen het donker in of zingen met de muziek mee. Waar geen normale woorden voor zijn, waar het hart vol van is – van verdriet of van geluk – daar gaan mensen zingen.
Zo ontstonden the blues en the spiritual door de Afrikaanse slaven in het zuiden van Amerika, en de Fado door de arme arbeiders in Portugal. Uit heimwee of melancholie, uit pure vreugde of verlangen. Zingen tegen de klippen op of op de golven van geluk.
Toen de aanslagen in Parijs dood en verderf hadden gezaaid, pakte een jongeman een oude piano en speelde op het trottoir dat liedje van John Lennon: Imagine. Er waren voor hem geen andere woorden dan dit lied.
Toen Obama uitgesproken was op de herdenkingsbijeenkomst voor de slachtoffers van de racistische schietpartij in Charleston begon hij spontaan te zingen: Amazing grace.
Het zijn dan ook altijd weer de klassiekers, die dan moeten klinken, die dan blijkbaar voldoende zeggingskracht hebben, die tot de verbeelding spreken.
Zo doet Lucas het ook hier. Hij laat Maria een lied zingen dat geënt is op de klassiekers uit de geschiedenis van volk Israël. Het lied van Mozes na de uittocht, waarvan Mirjam het refrein zong en het lied van Hanna, die de moeder werd van Samuël de profeet, de moeder die onvruchtbaar leek, gepest door de kinderrijke Peninna.
Klassiekers. Maria zingt haar lied, en de woorden zijn opgetrokken uit de vette klei van de profeten, uit de psalmen van het oude Israël.
De bijbel raadt ons vaak aan om de Heer een nieuw lied te zingen, maar als het erop aankomt, als mensen op een kruispunt staan in hun leven, dan grijpen zij terug op wat oud en vertrouwd is, gelouterd door de tijd. Wat in hun hart opgeslagen lag, wat door de jaren heen, de eeuwen heen zelfs, geestelijk erfgoed werd. Bron om uit te putten.
Dat zou voor vandaag een vraag zijn om mee te nemen naar huis.
Als het er bij u op aankomt, als het erom spant of als het zeer doet,
of als er wat te vieren valt, de liefde en de vreugde, welk lied komt dan bij u naar boven? Met welk lied druk je dan je diepste gevoelens uit? In welk lied zitten voor u de goede woorden voor geloof, hoop en liefde?
En is het dan zo dat de kracht van het lied misschien niet eens zit in de tekst zozeer, maar in het gevoel waarmee je het ooit leerde kennen? Misschien heb je zelfs afstand genomen van de betekenis van de woorden van dat ene lied, maar drukt het toch precies uit wat je op dat moment voelt en gelooft? Wat is uw geestelijke evergreen?
Gemeente, Maria grijpt in haar lied voornamelijk terug op het lied van Hanna, 1 Samuël 2. Ze maakt het tot haar lied. En de kracht van haar lied ligt in de verbinding van het persoonlijke en het maatschappelijke. In haar lied hoort het bij elkaar, het hart en de handen, wat je zegt en wat je doet, wat zich roert in je ziel en wat je dagelijks in de praktijk om je heen ziet, het persoonlijke en het profetische, de vreugde van het hart en het visioen van de toekomst, binnen in je hart en buiten in de wereld.
Het gaat vanmorgen over die verbinding, die verbinding tussen geloof en leven, tussen de bron en de stroom, het vuur en de warmte, het mystieke en het maatschappelijke, het geestelijke en het politieke, het hemelse en het aardse. Het één niet zonder het ander.
Het lied van Maria bestaat uit drie delen. Het eerste deel is persoonlijk, in het tweede deel komt de wereld vol in beeld – machthebbers, heersers, arm en rijk – en in het derde deel tenslotte richt haar lied zich op Israël als bakermat voor de wereld en het plan van God met zijn mensen.
Maar we moeten eerst even een stapje achteruit zetten. Eerst zien hoe dit lied opwelt in het hart van Maria.
Het wordt volgens mij zo’n sterk lied, omdat er een basis onder ligt, een ontmoeting die voor bijbelse begrippen fundamenteel is, de ontroerende ontmoeting van Maria en Elisabeth.
Maria reist naar Elisabeth en als de vrouwen elkaar zien begroet Maria Elisabeth. En het kind in de schoot van Elisabeth springt op.
Elisabeth ziet meteen in Maria ‘de moeder van haar Heer’.
Het is of Johannes en Jezus elkaar al prenataal ontmoeten.
En als ik het zo zeg, klinkt al meteen haast banaal.
Maar bijbellezen vraagt verbeeldingskracht.
Twee verhaallijnen komen bij elkaar. Hoe het begon met Elisabeth en Zacharias en de geboorteaankondiging van Johannes. En hoe het begon met Maria en de geboorteaankondiging van Jezus.
Nu komen die twee verhaallijnen bij elkaar in de ontmoeting van deze twee aanstaande moeders. Hoe uitzonderlijk is deze ontmoeting? Mensen zijn pas echt in geloof met elkaar verbonden als zij elkaars lasten dragen, als ze delen in elkaars vernedering.
Voor Elisabeth komt het aanstaande moederschap bijna te laat.
Voor Maria komt de zwangerschap veel te vroeg.
Elisabeth draagt de schande van de onvruchtbare.
Maria draagt de schande van de ongehuwde.
Elisabeth is getekend door verdriet en teleurstelling.
Maria is breekbaar, kwetsbaar in haar jeugd.
Elisabeth bijna te oud.
Maria veel te jong.
Het is de bijbelse manier van doen om het ons allemaal zo wonderlijk mogelijk voor te stellen, wonderlijk, uitzonderlijk, dat hier vandaag in het evangelie de uitersten elkaar ontmoeten en omhelzen, de beide vrouwen en hun nog ongeboren kinder.
Dat moet wel uitlopen op een lied. Hier zijn geen andere woorden voor. Magnificat! Mijn ziel prijst en looft de Heer!
Het lied dat oprijst uit haar ziel. Waar haar hart vol van is. Ze prijst haar Heer, haar God, die ze ‘mijn redder’ noemt.
Ze voelt zich blijkbaar verloren, afgeschreven, niet gezien, verguisd. Hoe komt ze ooit nog de mensen onder ogen? Ze zullen schamper over haar praten, haar honen, misprijzen…, maar in haar geloof kan Maria juist het tegenovergestelde bezingen: Alle geslachten zullen mij voortaan gelukkig prijzen!
Ik vind dat ontroerend. Wat een kracht put zij uit haar diepst gevoelde, persoonlijke geloof. Dat ze de werkelijkheid in een heel ander licht kan zien. Een nieuwe werkelijkheid. Ze voelt hoe God zijn oog op haar heeft laten vallen. Ze laat tot zich doordringen dat ze er mag zijn, zoals ze is, zoals ze er nu aan toe is. Wat een kracht gaat daar vanuit.
Gemeente, is dat wat geloof kan doen met een mens? Een diep soort zeker weten. Ook al is de hele wereld tegen je, ook al zullen de mensen achter je rug om laatdunkend over je spreken, in je hart weet je, voel je, geloof je dat God jou wel ziet zitten; dat God je kent zoals je ben en voor jou kiest.
Is de kracht van geloven ten diepste aanvaarding, erkenning, gezien en gehoord worden, leven voor het aangezicht van God?
Vanuit dit gelovig zelfvertrouwen kan Maria dan kijken naar de wereld van haar dagen. Ze gaat zien dat niet de heersers op hun troon het voor het zeggen hebben, maar dat God juist de mensen, die lijden onder die machthebbers aanzien krijgen.
In haar gelovige lied ziet Maria deze wereld omgekeerd.
Niet voor niets zei de Ierse schrijver George Bernard Shaw in de eerste helft van de vorige eeuw – Nobelprijswinnaar voor de literatuur in 1925 -over het lied van Maria: ‘Dit is het meest revolutionaire lied ter wereld’.
Iedere keer als wij meemaken dat een dictator of een zelfverrijker van het toneel verdwijnt, kun je Maria horen zingen. Maria zingt van een wereldorde, die er meestal niet is, soms even. Ze zingt van een wereld, die van een andere orde is. Een wereld waar barmhartigheid de boventoon voert.
En dan is het ook van belang, dat we naar onszelf kijken. Dat wat ik doe ten koste van anderen, mijn egoïsme, mijn materialisme, mijn zelfzucht – geen toekomst heeft.
Zo trekt het lied van Maria een lichtend spoor door de geschiedenis, persoonlijk en maatschappelijk. Het is een woord voor de wereld en een woord voor mij, voor u, voor jou en voor mij.
En dat komt dan samen in het slot, waar Maria zingt over Israël. Zij voelt, ze weet, dat zij niet alleen op zichzelf staat. Dat zij symbool staat voor haar eigen volk.
Zoals God zijn oog op haar slaat, zo trekt God zich het lot van Israël aan, zijn gemeente. Hoe God door de geschiedenis heen barmhartigheid heeft getoond, vanaf Abraham al, en sara, ook al een echtpaar dat geen kinderen leek te krijgen.
God trekt zich het lot aan zijn dienaar, Israël, of breder gezegd, de gemeente. En aan ons is de vraag of ons dat moed geeft?
Hoezo dan trekt God zich het lot aan van de gemeente? Het lijkt toch met de kerk in dit deel van de wereld alleen maar achteruit te gaan?
Of moeten we dan niet naar God kijken, maar naar onszelf. Hoe groot laten wij de macht worden van machthebbers en hoogmoedigen? Hoe ver laten we het komen?
Maria wist van de bittere werkelijkheid van heersers en rijken, machtigen en mensen die zich verheven wanen. Het was haar werkelijkheid. Maar in haar geloof en vooral in haar lied, zingt ze zich ervan los.
Gemeente, dat maakt het lied van Maria zo sterk, ontroerend en bemoedigd tegelijk.
Wat zou het mooi zijn als we dit van vandaag meenamen, die twee regels uit het lied dat we nu gaan zingen (lied 433):
Het geloof leeft in het licht
waarvoor al het duister zwicht.
Dan wordt het Kerst. Dan gaan we zingen, omdat ons leven ervan afhangt.
Amen.
| 
