De bruggenbouwer Ds. K.F. Visser
14-02-2016 | Eerste zondag veertigdagentijd
Lezing(en): Lucas 4:1-13 en Hebr. 4:14–5:10
Gemeente van Christus,
In de afgelopen week zag ik bij iemand op bezoek een schilderij, dat mij trof. Een eenvoudig beeld van een landschap, een Schots landschap zo bleek. Twee prachtige weilanden. Achterin het ene grasland staat een lieflijk kerkje afgebeeld, op het andere alleen weelderig groen. Tussen de beide grazige weiden staat een muur, zo’n eeuwenoude muur van verweerde stenen met bovenop een gietijzeren hekwerk met kruizen. Wat het meest mijn aandacht trok, was het midden van die muur. Er is bovenin die muur een uitsparing gemaakt. Een opgang, een trap die vanaf het grasland naar boven leidt; treden, die elke bezoeker willen helpen om over de muur te kunnen klimmen. Een brug, een geleide. Een hulpmiddel om van het gewone leven - het dagelijkse bestaan - terecht te komen in de nabijheid van de kerk, het gewijde leven.
Een eenvoudig, maar sprekend beeld. Toen ik het zag, hielp het mij om het beeld dat spreekt uit de Hebreeënbrief van vanmorgen mee te kunnen verduidelijken. Er is een brug tussen de aarde en de hemel, tussen hier en daar, tussen het lagere en het hogere, tussen tijd en eeuwigheid, een doorgang, een mogelijkheid voor mensen om toegang te krijgen tot God. Een brug. In de Hebreeënbrief wordt Jezus als de brug voorgesteld.
Jezus wordt priester genoemd, hogepriester zelfs. In de Latijnse bijbel wordt dat vertaald met Pontifex en de Pontifex betekent letterlijk: de bruggenbouwer. Het is weliswaar een titel uit het heidense Rome van Keizer Augustus, maar in het spraakgebruik gehandhaafd. Een priester en dan nog wel de hoogste die er is, is degene die een brug slaat tussen het gewone leven en het heilige van God. Zo leren we uit de Hebreeënbrief naar Jezus te kijken. Hij is de hogepriester bij uitstek. Sterker nog, Jezus wordt hogepriester genoemd naar het voorbeeld van Melchisedek.
En die Melchisedek is een wonderlijke figuur. Hij wordt genoemd in Genesis 14 als de Koning van Salem, Jeruzalem. En het is Abraham die hem ontmoet. Melchisedek brengt brood en wijn en zegent Abraham. Maar wie hij ooit geweest zou kunnen zijn, is onbekend. Misschien bestond die Melchisedek meer als oerfiguur, stijlmodel, de ideale priester. Van Melchisedek wordt geen stamboom vermeld, geen familie of voorvader. Hij komt niet uit het geslacht van Levi, toch de stam waaruit elke priester afkomstig is. Die Melchisedek moet wel haast een tijdloze, eeuwige figuur zijn geweest. Zijn naam klinkt als een klok in elk geval. Melchisedek, letterlijk Koning van de Gerechtigheid. En daarmee wordt Jezus getypeerd in de Hebreeënbrief: Hogepriester, zoals Melchisedek dat was. Die komt met priesterlijke waardigheid, met goddelijke geschenken, met liturgische gebaren. De hogepriester slaat een brug tussen de mens en God, Hij is de bruggenbouwer. Hij verbindt God met de mensen en de mensen met God. Hij maakt het mogelijk dat we tot God kunnen naderen, tot de troon van de Genadige, zoals de Hebreeënbrief het omschrijft.
Waarom? Omdat Jezus aan de ene kant even menselijk is als wij. En aan de andere kant een mens is zonder zonde, even heilig als God.
Nou kan het zijn dat wij bij het horen van woorden als priester of hogepriester eerder onze wenkbrauwen fronsen. We kennen dit spraakgebruik in onze kerken niet. Wij zijn niet zo georganiseerd. Wij zijn niet Rooms Katholiek met een rangorde, een trapsgewijze opbouw van het kerkelijk apparaat, van leek tot Paus, van pastoor tot prelaat, van deken tot aartsbisschop. Een ordening waarbij de macht steeds exclusiever wordt. Waarbij mensen, die heilig verklaard worden een soort tussenfiguren worden tussen God en mensen. De protestantse kerkopbouw is er juist een van gelijkheid van de ambten en de inschakeling van het ambt van alle gelovigen.
Toch is het goed om te bedenken dat de Hebreeënschrijver daar geen last van had, van die negatieve bijklank van de hiërarchie.
Het priesterschap van Jezus is er juist één van de groots mogelijke solidariteit. Van Jezus wordt gezegd hier in de Hebreeënbrief dat Hij kan meevoelen met onze zwakheden. Dat Hij net als wij in alle opzicht op de proef is gesteld. Hij kent al onze beproevingen. Behalve dan dat Hij zonder zonde is. Hij bezwijkt niet.
Gemeente, wij gedenken in deze weken op weg naar Pasen de weg die Jezus is gegaan voor ons.
En dat begint met het evangelie over de verzoekingen. Jezus in de woestijn wordt op de proef gesteld door de duivel: de verzoeking van het brood, de verzoeking van de wereldlijke macht en de verzoeking van de geestelijke macht. In dit evangelie wordt het zo voorgesteld dat de duivel toegang heeft tot Jezus, tot de mens bij uitnemendheid, de Mensenzoon. En als die duivel zomaar bij Jezus kan komen, kan hij ook zomaar bij ons naar binnensluipen. Hebben wij de deur opengezet voor allerlei kwalijke invloeden?
En wat zijn dan die kwade invloeden?
Voor welke verzoekingen staan wij doorlopend open? Hoogmoed, hebzucht, egoïsme, leven wij zo los van God en van onze naaste? Of kan ziekte een beproeving zijn, of lijden of noodlot? Of de grote waaromvragen van het leven? Wat kan ons in het geloof aan het wankelen brengen?
In dit evangelie is het Jezus die weerstand biedt tegen deze duistere machten. Hij brengt grendels op de deur aan, zegt de beroemde theoloog Noordmans in 1932.
Met drie bijbelse woorden verzet Jezus zich tegen die verzoekingen. ‘De mens leeft niet van brood alleen’, Deuteronomium 8: 3, ‘Aanbid de Heer, uw God, vereer alleen Hem’, Deuteronomium 6: 13 en tenslotte ‘Stel de Heer, uw God, niet op de proef’, Deuteronomium 6: 16.
De duivel is de diabolo, die ongrijpbare macht die tweedracht zaait, die mensen op het verkeerde been wil zetten, die scheiding maakt. En hoe je die macht ook ziet, als iets zelfstandigs of niet; die macht heeft invloed op de mensen. En het is die macht die Jezus hier als het ware in de ogen kijkt. Misschien kun je niks met dat begrip, met die figuur, met de duivel, ik geloof dat ieder van ons wel weet wat het kan zijn om op de proef te worden gesteld, om in een ongezonde verleiding te komen, dat we gevoelig zijn voor macht, roem en eer. Dat het voor de hand kan liggen om je geloof vaarwel te zeggen als het echt moeilijk wordt, want wat heb je eraan als het erop aankomt?
Er zijn zoveel momenten, gebeurtenissen, voorvallen, fasen in het leven, donkere wolken die boven een mensenleven hangen, die onze cultuur bedreigen, onze wereld kapot willen maken…. zoveel dat onzeker maakt of bang, dat het alleszins begrijpelijk is om onverschillig te worden, om te breken met God, om onze naasten aan zijn of haar lot over te laten, te kiezen voor puur eigenbelang, om aldoor je eigen zin door te drijven, alles te willen hebben, alles te willen kunnen…. Of zo moedeloos te worden, zo wanhopig dat voor het geloof in God geen plaats meer is.
Dat klinkt tamelijk zwaar allemaal. het kan ook simpelere. Ik las een simpel, maar prikkelend stukje hierover…. kinderlijke verleidingen en hoe jij als ouder daarop kunt reageren.
Echt mam, dat moeten we kopen, morgen is het uitverkocht of tien keer zo duur…
En dan die stem die je behoedt voor deze verzoeking; die stem die zegt: Trap er niet in, het is een truc, Als je toehapt, ben je de klos.
Ach, mam, ik wil die nieuwste iPhone…
…ja ja, met een abonnement van 40 euro en wie gaat dat betalen?
Man, ik wil dat nieuwste computerspel…
… waar je helemaal geen tijd voor hebt; je huiswerk gaat nog altijd voor!
Mam, ik wil dat grootste ijsje…
…Ja, waar je misselijk van wordt!
Mam, ik wil in die betere buurt wonen bij al die leuke mensen…
…Ach kind, je zult me nog missen…
Het is simpel voorgesteld, maar menig ouder kan aanvoelen waar het hier om gaat. Verleidingen, verzoekingen… ze zijn er steeds weer. En dat gaat ver soms. Nog op een heel andere manier dan in dit simpele voorbeeld. Dan gaat het om jezelf, om je leven, om je gezondheid, om wat je meemaakt aan beproevingen in je geloof, of als je de nood van de wereld op je in laat werken… Waar is God als je Hem nodig hebt! Waarom grijpt Hij niet in?
Waarom moeten sommige mensen, hele volkeren zelfs, zo vreselijk lijden? Aanvechtingen voor je geloof.
En de Hebreeënbrief schrijft: Jezus weet ervan. Hij kent ze zelf ook. In alles is Hij op de proef gesteld, net als wij, alleen Hij dan zonder te zondigen. Dat is het unieke van Jezus, wil de Hebreeënbrief zeggen. Hij is de hogepriester, die daarom voor ons de toegang heeft ontsloten tot God. Omdat Hij als hogepriester is aangesteld om gaven en offers te brengen voor het volk. Maar sterker nog, deze hogepriester offert uiteindelijk zichzelf!
Hij ontsluit de verbroken verbinding tussen de mens en God. Dat wil zeggen, Hij slaat niet de hand aan zichzelf, maar Hij geeft zichzelf met de inzet van zijn eigen bestaan.
De hogepriester Jezus brengt geen ritueel offer. Hij geeft zichzelf over aan de grenzeloze verwoestingdrang van de mens: ‘Als jullie zonodig willen slaan en martelen, beledigen en honen, als jullie willen doden: Neem Mij dan!’, zegt Jezus met andere woorden.
En daarmee zegt Hij ons de waarheid aan!
En wordt Hij de bron van eeuwige redding, schrijft de Hebreeënbrief. Uit alles wat Hij heeft moeten lijden, heeft Hij op die manier gehoorzaamheid geleerd, de Enige die zodoende gehoor gaf aan de diepste wens van God, dat er schoon schip gemaakt kon worden, vrije toegang, een volmaakte wereld.
Gemeente, wij gedenken in deze weken op weg naar Pasen de weg die Jezus is gegaan voor ons. In onze kerkdiensten proberen we die weg mee te beleven, voelbaar te maken, dichtbij te brengen.
Dat doen we op onze manier en in die manier zit ook iets priesterlijks. We vieren de liturgie. Als de priester stellen we het heil van God op een rituele manier voor. We doen het met woorden en gebaren, zoals altijd – de kerk leeft ervan: gebeden, zegenende gebaren, brood en wijn, doopwater, kaarslicht, vasten, de liturgische kleuren, het paars in deze tijd van bezinning en inkeer; de namen van de zondagen – bijbellezing en ons lied, de vrije woorden in de preek en de vaste woorden van het Onze hulp, het Kyrie, het Onze Vader en het Amen.
Liturgie, die beoogt ons toegang te verschaffen, verbinding te leggen, de brug te slaan tussen ons en God, dankzij Jezus de hogepriester, de bruggenbouwer.
‘Want ons geloof ziet Jezus aan:
wat Hij deed is genoeg gedaan
voor al wie leeft op aarde’, Lied 966.
Daarom is er deze oproep aan het begin van de Veertigdagentijd: kom over de brug!
Amen.
| 
